A NI MIN PEKTE HI

Ni a lo chhuak a, a tla leh thin, chu Ni, lo chhuaka tla leh thin chu hun bi then nan lei mihringte hian kan lo hmang ve a, vawi 365 a lo her chhuah hian ‘kum khat’ tiin kan lo sawi a, chu kum chu mihring dam chen teh nan kan hmang ta thin a ni. ‘Kan dam chhung kumte hi kum sawmsarih a ni a, chakna avangin kum sawmriat pawh a ni thei e’.Kan dam chen tur kan hre lo, ama’rawhchu kan hun kal tawha Ni  kan hman zat hi chu kan hria, hei hi Pathian min pek a ni, engzatnge min pek leh dawn kan hre lo. A Ni min pek leh kan nun hi a inzawm tlat avangin kan nun pum mai hi A Ni min pekte chu a ni, min pek phal zat zat hi kan dawn tur chu a ni mai a. Upat dan inthlau tak tak nausen, thalai, puitling leh tarte an thih hian Ni min petuin min pek dan inchen loh zia a lo lang a, thu kan neih loh zia min hriattir thin.

Pathian chu tih tur a ni

Mite chunga thihna a lo thlen hian mihringte hian rochun tlak neih reng reng kan lo neih loh zia min hriattir a, mi hausa an boral hian nunna hi suma lei theih a ni lo tih tarlanin a awm thin; doctor thiam ber ber leh Damdawiin tha awmna hmunah mi thi an tam a, mi mawl miin an dampui chuang hek lo; nunna hi Pathian ta a ni. Doctor thiam ber berte kiangah mi an dam hian tidamtu Pathian theihnghilh a awl thin a, mi fing leh Doctor thiam ber berte an thih hian Pathian ropui zia a lo lang hlauh thin. Mi ropui tak takten Pathian tih deka chibai an buk hian Pathian ropuina a lo lang zual thin a, mi a-in Pathian a biak hian Pathian ropuina a nep chuang lo. Kan biak avanga ropui ni lo kan Pathian ropui hi tih taka biak mai tur a ni, tih loh hrim hrim hi sual a nih laiin Amah tih erawh chuan man a nei thung. Heng zawng zawngah hian nun hi kan ta a ni lo a petu chu tih tur a ni tih hi kan thu laimu chu ani ber mai.

Mite chunga chhuak thin Ni chu kan chungah pawh a chhuak ve tho va, kan hman dan erawh a inang lo hlawm hle si. Thenkhat chuan hlawk inti takin khawvel kan chen a, mahse a lo ni lo, khawvelin a chen a ni zawk, chu chu an hre lo. An vanglai hmel nung sarte chu khawvelin a chen dang zo va an thu khawr reng tawh mai thin. Thenkhat chu rawngbawl nuam ti, kawi khat pawh an rawngbawlna sawi tel lova sawitluan thei lo mawhphurhnain a ngul zem chiat reng, tha taka hlen  zel thin an ni, Pathianin an tana Ni a pek an hmang tha a khawvel an chen a ni. Miten nuihzat ki deuhin han sawi thin mahse thutak hlatakah an hmantlak tlat. An ropuina chu Pathianah a ni a, a ma mi- miten an ngai ropui bawk thin.

Vanglaini

Khawchhak lam tlang kar atang khian Ni vawi tam a lo chhuaka a liam leh thin a kan inhriat meuh loh lai khan vanglai nun chu kan hmang a ni zel mai. Dam zel pawh ni ila kan hma lawkah tar chak lohnain min lo hmuak leh a, chu hunah chuan kan nunin tlang a kawm dawn a, chawrno leh tawh chuang miah lovin kan lei nun chu a inbilhlut thlap dawn. Naupang chumchiap kovah eng a nghah theih loh ang bawkin tar chak lo kovah engmah a nghah theih tak tak loh, Pathian tana kan theihtawp kan chhuah ve theih hun lai chu kan thatlai hun chauh hi a ni. Duh leh chak viau pawh ni ila A rawng kan bawl theih loh hun hian min la nangchin dawn khawp. Hla khat sak chhuaha kan thawk hlawi hlawi hun tur leh hlam dan lek pawha min betu kan hmuh fiah theih loh hun hi kan duh emaw duh lo emaw kan hringnun hmatar a ni. Kum a tam a beng lo chi nih phei chuan hmalak a peihawmin a rinawm tawh lo, peih pawh ni ila mi dang tana hnawksak chan kan chang dawn. Mi dang chu sawi loh tu leh fate tak ngial pawhin min um e reng peih dawn lo. A  chhanna nghak lova min biak hun hi a tam zawk dawn, a chiang reng. Nipui, fur leh thlasik –hun inher chhuak apiang mai hi kan chauhpui tham a la ni dawn si a, kan thatlaia Pathian rawng kan bawl- Pathian kan tih ve hi a hlu lai ber a ni. Kan nun bungtin hi sem dawn ila thalai kan nih lai changtu chu a hlawk khawp ang-chu chu Pathian, min dintu tan hian kan pe phal em le?

Pathian aia khawvel ropuina leh nawmchenna kan dah chungnunna hi hremhmun hmawrvalh a ni; tu dang ngaichang lova sapatal chiam thin te, zilhauna benga rawnga thun duh lo te, Pathian tih loh hi changkanna emaw ti, zak chuang reng reng lo te, ngaihhlut tur tak ngaihlu thiam reng reng lo te, Pathian be tura biakbuk pan peih hlawl lo te, Pathian be hman lo khawpa thil dang buaipuitu te, sum ringawt um hote hian kohhran hi Inneih nan leh Thih nan an duh a, Pathian rawngbawl nan an duh mawh khawp. Mahse an chanvo tur chu Pathianin a buatsaihsak diam tawh a ni. Hre reng chunga kan tih duh lo anih ngat chuan Hremhmun kawngkhar hi a suta kan sut hawn a ni ang, dem tur an awm lo. Pathian tih hi malsawmna kailawn a ni a, chatuana nunna a ni bawk, ngaihsak duh lohna hi mualphona zakhua mai a ni-chatuan hremnain a hmuak bawk. Khawvel finna leh thiamna a than uak uak lai pawh hian khawvel thil sawia hre tak chatuana nunna thu sawia vai ruai mai, zan kal deuh duk ai chuan khawvel ngaiha mi a, Lalpa ngaiha mi fing nih a tha zawk-a pahniha finna neitute hi mi nihlawh an ni.

Chhungkua

In khata lawi, bel khat zen thin-thu dawn in ang pawh hun inher zelah khawsakna a lo hrang a Pathian kan tih dan pawh a inchen lo. Pathianin ‘A ni min pekte’ kan hman dan a lo dang a, kan tui zawng pawh a inang na hek lo. Hmun hnihah chhungkua chu kan inthen phawk a-Pathian ngaihsak pawl leh ngaihsak duh lo pawl. Hun a lo kal zel a, Pathian tih duh lo hote hi an khawsak a hniam tial tial a, an che tawng tulh tulh mai a ni. Engemaw chang chuan sum leh paite chu han la lut thur thur ve thin mahse ei raltu khapsak an ni ve lo va, lak luh tam hi hausakna a lo ni ringawt lo tih a lo lang tan ta a ni. An chunga thil thleng dawnsawn pawh an thiam lo va, dem tur zawngin an phi ruai thin. Inhauh leh insualna kara seilian an faten hlimna tak tak an hmu pha lo, an chawr chhuahnain a zir loh avangin an fate zela an inhlanchhawn chu ‘Pathian tih loh’a ni a, nun a ho a,  an hmabak chu chhungkaw zuihral a ni thin.

Pathian tih lam ve thung chu vawi leh khatah an khawsak a sang ta thut lam a ni lo, Lalpa lak ata hmuingilna chuan a chenchilh tlat thin. Harsatna pawh lo thleng se a chhana lak an thiam tlat a, Pathian an auh tam phah hlauh thin. Hun a lo kal zel a, fate chungah a lo lang tan a, Pathian nena chhungkaw din chuan rah a rawn chhuah a, chhungkaw hlim tak niin sum leh pai chu a note hrin ang chauh zawk a ni. A pawimawh ber hlimna an nei tlat a ni. An thlah zelah Pathian chuan hum a luah tlat avangin Pathian an ngaih pawimawh chhung chu an ding chang zel thin. Harsatna tawng lo an ni lo, harsatna phena malsawmna chu an hmu thiam a ni zawk, Lalpan’n ei raltu a khapsak tlat avangin a dawn chhun khan awmzia a nei tlat a. Tichuan anmahni atangin chhungkaw ropui tak a lo ding chhuak thin.

Anmahni lam ena phu teh ual kan hriat bik loh mi hmuingil, malsawmna dawng kan tih tam tak pawh hi an nu leh pa, pi leh pute Pathian lo tih rah an tel a ni duh khawp mai. An thlah kal zel chu anmahniah a innghat ve thung. Kawng kan sial a, mahni chhungkaw tan chakai kan khawrh za a ni ber.

Nun

‘Lalpa tihnain dam chhung ni a tisei’ tih hi a dik thlu ngang mai. Amaherawhchu thi hma zawng zawng hian Pathian an tih lo chu kan ti lo. Kan nunin Lalpa duh zawng a tih hian kan taksa tan pawh hriselna a lo ni a, Pathian thu ngaihtuah hi a thianghlima taksa leh thlarau tan a hrisel bawk. Khawsak hmasawnna nei tur pawhin Pathian tih hi a lo tul ber mai, anih loh chuan chhungkaw lentlak a rual thei lo. Thlarau khawvel atan chauh hian a tul a lo ni lo va, tisa khawvelah pawh hian kan thlamuanna a ni. Kan nun himna, Thlipuiah pawh kan bikna hmun a ni a, Pathian hian harsatna min lak kiansak hi a tum a ni ber lo fo, ‘Thlipui laka himna ni lovin, Thlipuiah pawh himna’ a ni. Fanghmir te hi kan kutah vahtir ila a kalna chin kan hre hle ang hian, Pathian kutphah ropui chhungah kan thenvel  a, thil eng pawh lo thleng kan him tlat a ni; nun pawh chan ila kan him. A ni, Pathian ngei chuan min ven avangin kan him a ni, kan bengah muanna thuin min hrilhru a, a hmangaihna lakah hian engma’n min then dawn lo-min kalsan lo vang.

Chu nun rohlu chu miin a neih chuan engahnge a vah bo tehlul ang ni. Pathian lakah hian kan inla no lutuk ta em ni? No sawi takah chuan, a no no hi thih hunah a tawih hma ber ber kan nih duh hmel asin. A thau thaute hi tawihlung tleina tur- a cherho lah a thau ngam lo  deuh tan. A ruh kawl lian lian hi an sarep neih rei ber ber kan ni mai chauh dawn si a. Kan thlarau tan chawlhna nuam, kan hlimna ni sei tur hmun – vanram chu chu kan chang ang em le?

A ni min pekte hi  i chen ang A duh danin. Min petu duh dan hi kan tan a lo tha zawk bawk si. ‘Sakhi luite tui chaka a thaw huam huam ang mai hian’ kan nun hian Lalpa chu ngai se la, thlahlel sa la, tih rawh se. A ni min pekte hi a la ral dawn si a.