DAMCHHAN

Thil engemaw i ti a i buai viau lai hi chuan i ngaihtuah ka beisei lem lo; engmah ti lova i awm mai mai changte hian nun awmzia hi i ngaihtuah ngai em? I rilru mangan chang leh mal ngawih ngawiha i in hriat lai te, mut theih loh zana i suangtuahna a kal kual ruai ruai chang te; khawvela cham hlen tum niawm hrima mi neinungte ti ti leh che vel i hmuh leh i hriat  changa tlawm vawng vawnga i  inhriat laite, khawvel chen tum thalai thenkhat khawlaia phar kual vel i hmuh changte, natna khirh takin a man  che leh i rin lawk leh beisei miah loh an thih thut chang te, na tuar rum vawng vawng ri i hriat chang te; i thiante nena inhlimho lai i ngaihtuah laia lunglenna thuah engemawzata an rawn thual tup tup lai te, Thla eng hnuaia zankhaw taireka mahni chauhva pawnlera  i  hawi vang vang chang te hian;  mite chhungkaw chezia i thlir changa in chhungkaw kima hlim taka in khata in lawiho lai i thlir kir changte leh i faten nupui pasal an neih hmaa rilru thianghlim tak pua an awm tlan dial dial lai i ngaihtuah chhuah changte hian; i beiseina a lo surha chang te, i hmangaih berin a hnungchhawn lai che leh khawhar taka i vah rek rek changte hian ‘eng hi nge maw dam chhan le?’ tiin i ngaihtuah ve ngai em?

            He khawvel hi zawng vul lai neite chuai lehna khawvel a ni a, thil tui lah a tui reng thei lo; nuam kan tih pawh hi a nuam reng ngai lo va, hlim pawhin kan hlim reng ngai na hek lo. ‘A va nuam em’ han ti thin mahila a hnuleha lo thawk tur chu khawharna leh lunglenna mai a ni leh thin, ar note a puiin a thihsan ang mai hian khawhar taka kalsanin kan awm thin.  Sum leh pai, sanna leh ropuina umin kan tlan dawr dawr a mahse kan duh a kim chuang si lo. Beisei nei reng rengin ni kan vui liam a, kan beisei kha kan neih tikah beiseina thar a lo piang leh thin. Kan duh leh awh ngawih ngawih pawh hi neiin thil chhuak thar ber ber nen pawh inkamki mahila beisei kan neih a bang chuang lovang, khawvelah lawmna a kim thei si lo. Mawi leh mawi lo dik leh dik lo pawh thlu lovin kan bawh huam huam a, mahse mite aia kan lo neih deuh pawhin mite aiin kan damrei deuh chuang si lo. He khawvelah hian rei lote atan kan lo parvul ve a, mahse kan mawina a chuai si thin a nih hi; engemaw tak zawng hian kan nun hi a phe vel ruai reng a, chawlh hahdam chak reng rengin kan thawkrim a, ‘hlawhtling’ inti pawh ni ila a hun takah midangte nen kan liam tlang dawn tho chu a ni si a. Sum-te hi damrei nan kan ti thin mahse a dam rei ber berte hi sum ngah ber ber an ni chuang si lo. Kan dam chhung tawiteah hlim kan duh thin a chumi atan chuan sum hi pawimawh berah kan ngai thin mahse a hlim ber berte hi a nei nung nung an ni si lo, khawvela ropuina hian enge min thlen se kan tih? Khawvel thil bawk a ni, khawvelah hian kumhlun dawn ila a tha khawp ang, a tihchi khawp ang; mahse a rei lo em mai, mihring thi tawh  tumah lah an rawn kir tha duh tawh bawk si lo.

             

            Rilruah hian eng zawhna pawh zawtin, eng dinhmunah pawh ding ila kan tihtur leh kan damchhan hi a danglam chuang lo, chu chu ‘Pathian tana nun leh a duh zawng tih’ hi a ni mai. Eng chhuanlam mah hi pawm a ni dawn lo va, engmah hian a dang dawn lo. Khawvel inher hian kan nun a thlei danglam thin a, kan khawthlir pawh a her danglam thin mahse Pathian chu a pangngai reng, damchhan  nih hi A phu reng, a hlawk reng bawk dawn. Miin hlawka a inngaih loh tlat chuan chu ngei chu a kumkhaw anchhe hmawrvalh chu a ni. Tumah hi Pathian hmaa han ngeng tur kan awm lo, a duh chu a tungding mai a, a duh chu a sawithiat mai a ni. A duh chu a phun a, a duh chu a seng mai a, mihringin natna khirhkhan tuarte hi thi hma turin kan ngai thin; a ni lo, thi hma tura a tihte hi thi hma tur an ni mai, a remruatnaah kan tel ve lo. Thihna chang loah pawh Pathian hian  amah kan tih dan a zir hian min dahhniam dan tawk leh min dahsan dan tur chen hian a hre khawp mai. Kan nunin a duh, a mamawh, a chak, a ngaih leh a thlakhlelh zawng zawng hi Pathian ta a ni, kan damchhan chu Pathian duh zawng tih a ni mai, khawvel hi a lo intawktarh ve a kan buai zo mai thin a ni.

            Thlalera vakvai thi mai turte chuan mitvai an nei thin an ti. An hma lawkah chuan ngawdur tha em em mai te, Phul hnim hring mawi em em maite an hmu thin a; tin,Tui khawhthla ri seng seng te, sava hram rite an hre thin. Chakna an la neih zawng zawng nen chu lam pan chuan an han kal leh hram hram a, mahse thlaler cham put mai a lo ni leh si thin. An chau lutuk kal thei tawh lo chuan an hmuh ngai bawk chu an han hmu leh a, an han pen leh hram hram a, mahse a ngai bawk a ni leh si. Chu beiseina nen chuan an inbuan hlum thak thin a ni an ti. Khawvel nawmsak beiseina hi miin damchhana a ngai a nih chuan chu chu a tluk hlumpui tur chu a ni.  Hlimna tak tak pe thei si lo hian a piahah a itawm tur tawk vel hian khawvel hi a lo inchhawp ve thin a ni. Khawvel thila inlaklen hi damchhana kan ngai anih chuan Pathian ngaihah mi a kan ni mawlh mai, mahni inbumna a ni; Chatuan vawngtu ‘Pathian’ hi damchhan atan chuan a tha ber. Darkar Sawmhnihpali chhunga Second khat nuam deuha hman nge tha ang a dang zawng?  

            Tho chi khat hi darkar ruk a dam thei an ti , a rei lo hle mai. Mahse rei leh rei lo kha mihring dam chen atanga kan teh vang mai a ni. Mihring dam chen hi chatuan atang min han teh sak ve chuan a lo rei bik lo ngei mai ‘Chhum rei lote lo langa ral leh ang’ ‘Zan ven khat chhung’ ‘mit khap kar’etc etc ‘a ral thuai a, kan thlawk bo thin anih hi’ a ti mai zawk a ni. He leiah hian chatuan si per tisain kan lo hmang ve a, chatuan puiah chuan kan la her lut leh dawn. Chumi atana inbuatsaih chu kan Damchhan chu a ni; Amaherawhchu, he chatuan siper tisaa kan lo chan ve hi a pawimawh tlat si a ni. Hna zawnnaah mi thiam hle mahse interview a tih that duh tlat loh chuan lak a ni ngai lo. Interview chhung kha rei lo hle mahse hun rei tak chhunga a dinhmun tur kha a hril tlat a ni. He hringnun hi chatuan atana kan interview na chu a ni a rei lo hle mahse a pawimawh a ni, a inbuatsaih thate hi ani Pathian thuin mifing a tihte chu.

            Kan thlarau hian thihna piahah khawvel thil hi a hnemhnanpui dawn si lo, “Thlirtu-a’ chuan kan nun hi a lo thlir reng a; ngaihpawimawh zawk tur kan dah hniam tlat chu atthlak a ti em em a ni. Rei lote atana kan ropuina tur leh kan hausakna tura kan beih nasat tehlul nen a rei zawk leh ropui zawk atan chuan kan tha a thum hle mai si te; rei lote atana kan nawmsakna turah kan insen nasat theih tehlul nen kan kumkhaw nawmna tura kan insengso phal  lo te hi Thlirtu-a chuan a hmuh hmaih hauh si lo, hmuh hmaih ahnekin a chhinchhiah nghauh nghauh mai si a. Inlamletna hun min pekah kan harh duh lo anih ngat chuan ‘a tawk ta’ a tih hunah ‘tawk lo’ kan ti thei hauh lovang. Intih pa avanga hnar tu chuan a sawt loh zia a la hmu ang a, intihchangkan vanga hnawltu chuan a ropui zia a la hria ang a, intihtunlai duh vanga  phatsantu chuan tunlai awm tawh lohnaah a la tawk ang a, khawvel thiamna leh finna hmachhuana a siamtu hmusittu chu a ngaiha thu atthlak hmangin thiam loh chantir a la ni ang a, zawhna siam theih a ni tawh lovang. Nun hi kan kawl avanga kan ta ni ta ani lo, a petuin a duh huna a laklet leh theih a ni. A petu leh a neitu tana nun hi Damchhan chu a lo ni mai. Tui, mawi, nuam leh hlim kan bawh luattukna hian kan nun a khalh hian kan chatuan kawng khawthlir a buai mai thin a ni. Heng khawvel thilte hi chu dam chhung rei loteah pawh a tawk zo lo a ni si a; thlalerah pawh tuihna siam a hlimna chuai thei lo pe theitu damchhan hi a fuh ber, amah beiseina hi a nung si a.